Uşaqlarda boy qısalığı, uşaqların normal böyümə və inkişaf prosesindən sapmaların nəticəsində ortaya çıxan vəziyyətdir. Boy qısalığı, bir uşağın boyunun həmin yaş və cinsə görə normal böyümə əyrilərinin alt həddinin, yəni 3-cü persentil xəttinin altında qaldığı vəziyyətdir.
Uşaqlarda boy qısalığı niyə baş verir?
Uşaqlarda qısa boy, bir sıra fərqli tibbi, genetik və ətraf mühit amillərinin qarşılıqlı təsiri nəticəsində ortaya çıxa bilən bir vəziyyətdir.
Uşaqlarda boy artımız müalicə nəticələrimiz
Oğlan uşaqları üçün yaşa görə boy cədvəli
Doğum – 2 yaş
| Yaş | Orta Boy (sm) | Normal Aralıq (sm) |
|---|---|---|
| Doğum | 50.0 | 47.5 – 52.5 |
| 3 ay | 61.5 | 58.5 – 64.5 |
| 6 ay | 67.5 | 64.5 – 70.5 |
| 9 ay | 72.0 | 68.5 – 75.5 |
| 12 ay (1 yaş) | 76.0 | 72.0 – 80.0 |
| 18 ay | 82.5 | 78.0 – 87.0 |
| 2 yaş | 88.0 | 83.0 – 93.0 |
3 – 10 yaş
| Yaş | Orta Boy (sm) | Normal Aralıq (sm) |
|---|---|---|
| 3 yaş | 96.5 | 90.0 – 103.0 |
| 4 yaş | 103.5 | 97.0 – 110.0 |
| 5 yaş | 110.0 | 103.0 – 117.0 |
| 6 yaş | 116.5 | 109.0 – 124.0 |
| 7 yaş | 122.5 | 115.0 – 130.0 |
| 8 yaş | 128.0 | 120.0 – 136.0 |
| 9 yaş | 133.5 | 125.0 – 142.0 |
| 10 yaş | 139.0 | 130.0 – 148.0 |
11 – 18 yaş
| Yaş | Orta Boy (sm) | Normal Aralıq (sm) |
|---|---|---|
| 11 yaş | 144.5 | 135.0 – 154.0 |
| 12 yaş | 150.0 | 140.0 – 160.0 |
| 13 yaş | 156.5 | 146.0 – 167.0 |
| 14 yaş | 163.5 | 152.0 – 175.0 |
| 15 yaş | 169.0 | 157.0 – 181.0 |
| 16 yaş | 173.0 | 161.0 – 185.0 |
| 17 yaş | 175.5 | 163.0 – 188.0 |
| 18 yaş | 177.0 | 165.0 – 189.0 |
Uşaqlarda qısa boy, bir sıra fərqli tibbi, genetik və ətraf mühit amillərinin qarşılıqlı təsiri nəticəsində ortaya çıxa bilən bir vəziyyətdir.
Qeydlər
Nəzərə alın:
- Bu göstəricilər dünya standartlarına əsasən hazırlanmışdır
- Hər uşaq fərqlidir və individual inkişaf sürəti fərqli ola bilər
- Normal aralıq 10-90 persentil arasındakı dəyərləri əhatə edir
- Əgər uşağınızın boyu bu aralıqdan kənardadırsa, pediatrla məsləhətləşmək tövsiyə olunur
- Genetik faktorlar, qidalanma və ümumi sağlamlıq boyun inkişafına təsir edir
- Oğlanlarda pubertet qızlara nisbətən 1-2 il gec başlayır, lakin daha uzun müddət davam edir
Sürətli boy artımı dövrləri:
- İlk il: Ortalama 25 sm artım
- 3-5 yaş: İldə 6-7 sm
- 6-10 yaş: İldə 5-6 sm
- Pubertet: İldə 8-12 sm (ən sürətli dövr)
Diqqət: Bu cədvəl yalnız ümumi istiqamətverici məlumat üçündür. Uşağın sağlamlığı və inkişafı ilə bağlı narahatlıqlar varsa, mütləq həkimə müraciət edin.
Qız uşaqları üçün yaşa görə boy cədvəli
Doğum – 2 yaş
| Yaş | Orta Boy (sm) | Normal Aralıq (sm) |
|---|---|---|
| Doğum | 49.5 | 47.0 – 52.0 |
| 3 ay | 60.5 | 57.5 – 63.5 |
| 6 ay | 66.0 | 63.0 – 69.0 |
| 9 ay | 70.5 | 67.5 – 73.5 |
| 12 ay (1 yaş) | 74.5 | 71.0 – 78.0 |
| 18 ay | 81.0 | 77.0 – 85.0 |
| 2 yaş | 86.5 | 82.0 – 91.0 |
3 – 10 yaş
| Yaş | Orta Boy (sm) | Normal Aralıq (sm) |
|---|---|---|
| 3 yaş | 95.0 | 89.0 – 101.0 |
| 4 yaş | 102.0 | 96.0 – 108.0 |
| 5 yaş | 109.0 | 102.0 – 116.0 |
| 6 yaş | 115.5 | 108.0 – 123.0 |
| 7 yaş | 121.5 | 113.0 – 130.0 |
| 8 yaş | 127.0 | 118.0 – 136.0 |
| 9 yaş | 133.0 | 124.0 – 142.0 |
| 10 yaş | 138.5 | 129.0 – 148.0 |
11 – 18 yaş
| Yaş | Orta Boy (sm) | Normal Aralıq (sm) |
|---|---|---|
| 11 yaş | 144.0 | 134.0 – 154.0 |
| 12 yaş | 149.5 | 139.0 – 160.0 |
| 13 yaş | 156.0 | 145.0 – 167.0 |
| 14 yaş | 160.0 | 149.0 – 171.0 |
| 15 yaş | 162.0 | 151.0 – 173.0 |
| 16 yaş | 163.0 | 152.0 – 174.0 |
| 17 yaş | 163.5 | 152.5 – 174.5 |
| 18 yaş | 164.0 | 153.0 – 175.0 |
Diqqət: Bu cədvəl yalnız ümumi istiqamətverici məlumat üçündür. Uşağın sağlamlığı və inkişafı ilə bağlı narahatlıqlar varsa, mütləq həkimə müraciət edin.
Uşaqlarda boy qısalığına səbəb olan əsas amillər aşağıdakı kimi sıralana bilər:
- Genetik Amillər: Ailə keçmişi uşağın boyunu təyin etməkdə vacibdir. Əgər valideynlər və ya yaxın qohumlar qısadırsa, uşağın da qısa boylu olma ehtimalı arta bilər.
- Qidalanma: Sağlam böyümə üçün kifayət qədər və balanslı qidalanma lazımdır. Zülal, vitamin və mineral kimi əsas qida elementlərinin əskik qəbul edilməsi uşağın boyunun qısa qalmasına səbəb ola bilər.
- Böyümə Hormonunun Çatışmazlığı: Hipofiz vəzi kifayət qədər böyümə hormonu istehsal etməzsə, uşağın böyümə sürəti yavaşlaya bilər və boyu qısa qala bilər.
- Tiroid Problemləri: Tiroid vəzinin düzgün işləməməsi böyüməyə təsir edə bilər. Məsələn, hipotiroidizm vəziyyətində uşağın boyu mənfi təsirlənə bilər.
- Xroniki Xəstəliklər: Böyrək xəstəliyi, həzm sistemi narahatlıqları kimi xroniki sağlamlıq problemləri böyüməyə təsir edə bilər və qısa boya səbəb ola bilər.
- Hormonal Balans Pozğunluqları: Böyümə hormonu ilə yanaşı digər hormonlardakı balanssızlıqlar da boy qısalığına səbəb ola bilər. Məsələn, kortizol hormonu çox ifraz olunursa, böyümə mənfi təsirlənə bilər.
- Sümük Pozğunluqları: Nadir görülən sümük xəstəlikləri, məsələn, axondroplaziya, normaldan fərqli sümük inkişafı ilə nəticələnərək qısa boya səbəb ola bilər.
- Gecikmiş Yetkinlik: Yetkinlik dövrü gecikərsə, tipik böyümə sıçrayışları da gecikə bilər və bu da qısa boy ilə əlaqələndirilə bilər.
- Genetik Sindromlar: Terner sindromu kimi bəzi genetik sindromlar da qısa boy ilə əlaqələndirilə bilər.
- Sosial və Ətraf Mühit Amilləri: Sosial-iqtisadi vəziyyət, səhiyyə xidmətlərinə çıxış və həyat şəraiti də böyüməyə təsir edə bilər. Bu amillər qidalanma və ümumi sağlamlıq vəziyyəti vasitəsilə böyüməyə təsir göstərə bilər.
Qısa boyun altında yatan səbəblərin mürəkkəb bir kombinasiyası olduğu unudulmamalıdır. Valideynlər, uşaq həkimləri və mütəxəssislərin əməkdaşlığı, uşağın böyümə problemlərinin müəyyən edilməsi və uyğun şəkildə həll edilməsi üçün vacibdir.
Erkən diaqnoz və müalicə uşağın sağlam bir şəkildə böyüməsini dəstəkləyə bilər. Uşağınızda qısa boy narahatlığı olduğunu düşünürsünüzsə, bu mövzu haqqında daha ətraflı məlumat əldə etmək üçün ən yaxın tibb müəssisəsinə müraciət edə bilərsiniz.
Boy qısalığı diaqnozu nə zaman qoyulur?
Əgər uşağın boyu yaşına görə gözləniləndən aşağıdırsa və ya böyümə sürəti yavaşdırsa, boy qısalığı düşünülə bilər. Bu vəziyyət adətən uşağın yetkinlik dövrünə girməsi ilə daha aydın olur. Çünki bu dövrdə böyümə sürətini daha dəqiq izləmək mümkündür.
Əgər böyümə əyrisi və ya qiymətləndirmələr qısa boy ehtimalını göstərirsə, uşağın sağlamlıq vəziyyətini və altında yatan səbəbləri müəyyən etmək üçün daha çox dəyərləndirmə aparıla bilər. Uşaqlarda qısa boyun diaqnozu adətən uşağın böyümə əyrisinin və digər əlamətlərin diqqətli bir şəkildə araşdırılması ilə aparılır.
Adətən aşağıdakı addımlar izlənilir:
- Böyümə Əyrisinin Araşdırılması: Uşağın boyu yaşına görə tipik böyümə əyrisi ilə müqayisə edilir. Əgər uşağın boyu yaşı ilə uyğun deyilsə və ya gözlənilən böyümə sürətini tuta bilmirsə, qısa boy düşünülə bilər.
- Ailə Keçmişi: Ailənin boy uzunluqları nəzərə alınır. Əgər ailədə qısa boya meyl varsa, genetik amillər nəzərə alınır.
- Fiziki Müayinə: Uşağın ümumi sağlamlıq vəziyyəti və böyümə potensialı fiziki olaraq qiymətləndirilir. Sümük inkişafı, bədən nisbətləri və digər fiziki xüsusiyyətlər araşdırılır.
- Qan Analizləri: Zəruri görüldükdə böyümə hormonu səviyyələri, tiroid funksiyası və digər hormon səviyyələri kimi qan analizləri aparıla bilər.
- Görüntüləmə Testləri: Nadir hallarda böyümə lövhəsi və ya sümük yaşının təyini kimi radioloji testlərdən istifadə edilə bilər.
- Altta Yatan Səbəblərin Araşdırılması: Qısa boyun səbəbini müəyyən etmək üçün digər sağlamlıq problemləri və ya genetik sindromlar da dəyərləndirilir.
- Daimi Nəzarət: Qısa boy diaqnozu qoyulduqda, uşaq mütəmadi olaraq bir həkim tərəfindən nəzarətdə saxlanılır. Böyümə sürəti və sağlamlıq vəziyyəti izlənilir.
Unudulmaması gərəkən vacib bir məqam, hər uşağın fərdi böyümə sürətinin fərqli ola biləcəyidir. Bu səbəbdən narahatlıqlarınızı bir mütəxəssislə məsləhətləşmək hər zaman ən yaxşısıdır.
Boy qısalığı genetik bir xəstəlikdirmi?
Qısa boy genetik bir xəstəlik olaraq qəbul edilmir. Bunun əvəzinə, qısa boy adətən bir çox fərqli amilin qarşılıqlı təsiri nəticəsində ortaya çıxır. Genetik meyllilik, ailə keçmişi və genlər qısa boya meyli təsir edə bilər.
Ancaq qısa boyun altında yatan səbəblər arasında qidalanma çatışmazlıqları, hormonal balanssızlıqlar, xroniki xəstəliklər və ya genetik sindromlar da ola bilər. Nəticə olaraq, qısa boyun səbəbləri çox müxtəlif ola bilər və yalnız genetik amillərə əsaslanan bir xəstəlik kimi görülmür.
Uşaqlarda boy qısalığının müalicəsi necə aparılır?
Uşaqlarda qısa boyun müalicəsi əsasən altında yatan səbəblərə və uşağın fərdi sağlamlıq vəziyyətinə görə müəyyən edilir.
Müalicə planı aşağıdakı üsullardan birini və ya bir neçəsini əhatə edə bilər:
- Qidalanma Dəstəyi: Kifayətsiz qidalanma səbəbindən qısa boyu olan uşaqlar üçün pəhrizin tənzimlənməsi və lazım gələrsə, qida əlavələri tövsiyə edilə bilər.
- Böyümə Hormonu Müalicəsi: Böyümə hormonu çatışmazlığı səbəbindən qısa boyu olan uşaqlar üçün həkimlər böyümə hormonu müalicəsini təklif edə bilər. Bu müalicə hormon çatışmazlığını kompensasiya etməyə kömək edə bilər.
- Hormonal Müalicələr: Digər hormonal balanssızlıqlar səbəbindən boy qısalığı vəziyyəti mövcuddursa, uyğun hormonal müalicələr düşünülə bilər.
- Altta Yatan Sağlamlıq Problemlərinin Müalicəsi: Xroniki xəstəliklər və ya tiroid problemləri kimi altta yatan sağlamlıq problemləri müalicə edilərək böyüməyə müsbət təsir göstərmək olar.
- Cərrahi Müdaxilə: Nadir hallarda sümük və ya hormonal problemləri düzəltmək məqsədilə cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər.
- Psixososial Dəstək: Uşağın özünə hörmətini və emosional rifahını dəstəkləmək üçün psixososial dəstək və məsləhət vacibdir.
Müalicə planı uşağın yaşına, sağlamlıq vəziyyətinə, altında yatan səbəblərə və digər amillərə görə fərdiləşdirilir. Müalicəyə erkən başlamaq və mütəmadi həkim nəzarətindən keçmək vacibdir. Çünki bəzi müalicə üsulları təsirlərini uzun müddətdə göstərə bilər.
Ən yaxşı nəticələri əldə etmək üçün uşaq endokrinoloqundan kömək almaq tövsiyə olunur.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.