Uşaqlarda kəskik tər qoxusunun vaxtından tez yaranmasının əsas səbəblərindən biri erkən yetkinlikdir. Uşaqlar yetkinlik (cinsi yetişkənlik) dövrünə çatanda bədənlərində xüsusi tər qoxusu yaranır.
Buna görə də bu dövrdə uşaqlarda bədən qoxusu hiss olunmağa başlayır. Bu, tamamilə normal bir haldır və uşağın yetkinliyə qədəm qoyduğunu göstərən bir əlamətdir.
Qızlar adətən yetkinlik dövrünə oğlanlardan daha tez başlayır. Buna görə də qızlarda tər qoxusu daha tez hiss olunur. Oğlanlarda isə bu qoxu 1-2 il sonra başlaya bilər.
Vacib Qeyd: Əgər qızlarda 8 yaşından, oğlanlarda isə 9 yaşından əvvəl tər qoxusu hiss edirsinizsə, uşağı mütləq bir uşaq endokrinoloquna (hormon həkimi) göstərmək lazımdır.
Əgər uşaqda erkən yetkinlik başlayıbsa və hormon istehsalı çoxdursa, bu, pis tər qoxusuna gətirib çıxarır. Tər qoxusu ilə yanaşı, uşağın qasıq və qoltuqaltı nahiyələrində tüklənmə və üzündə sızanaqlar (akne) da görünə bilər.
Uşaqlarda tər qoxusu niyə olur?
Tərin özü əslində qoxusuzdur. Uşaqlarda tər qoxusu, tər vəzilərindən çıxan mayenin dəridəki bakteriyalarla qarışması nəticəsində yaranır.
Uşaqlar yetkinlik dövrünə çatana qədər adətən çox tər qoxusu vermirlər. Çünki onlarda apokrin tər vəziləri (əsasən qoltuqaltı, genital bölgə və məmə uclarındakı xüsusi vəzilər) hələ tam işləmir.
Bəzi hallarda uşaqlarda tər qoxusu yarana bilər:
Genetik Meyillilik: Əgər ailədə belə bir hal varsa, uşaqda da tər qoxusu riski artır.
Qidalanma: Ədviyyatlı və ya ağır yeməklər tər qoxusunu artıra bilər.
Fiziki Fəaliyyət: İdman edərkən və ya isti havada tər vəziləri daha çox işləyir.
Gigiyenaya riayət etməmək: Kifayət qədər təmiz olmamaq və mütəmadi çimməmək tərin yığılmasına və pis qoxuya səbəb olur.
Yetkinlik: Tər qoxusu yetkinlik dövrü üçün normaldır. Hormon dəyişiklikləri qoxuya səbəb olur.
Erkən Yetkinlik: Qızlarda 8, oğlanlarda 9 yaşından əvvəl hormonların işə düşməsi tər qoxusuna səbəb olur. Bu zaman tər qoxusu ilə yanaşı tüklənmə, məmə böyüməsi və ya sızanaqlar da görülə bilər.
Xəstəliklər: Nadir hallarda bəzi metabolik xəstəliklər, böyrək və ya qaraciyər problemləri də qoxuya səbəb ola bilər.
Uşaqlarda tər qoxusu yetkinliyin başladığını göstərir?
Bəli. Yetkinlik, uşaqlıqdan böyüklüyə keçid dövrüdür. Bu dövrdə bədəndə süd vəzi böyüməsi, tüklənmə, sızanaqlar və səs dəyişiklikləri baş verir.
Tər qoxusu da məhz bu yetkinliyin və hormon istehsalının başladığını göstərən əlamətlərdən biridir. Tər qoxusu adətən qızlarda 8-13, oğlanlarda isə 9-14 yaşları arasında başlayır.
Tər qoxusu erkən yetkinlik əlaməti ola bilərmi?
Bəli. Erkən yetkinlik, qızlarda 8, oğlanlarda isə 9 yaşından əvvəl yetkinliyin başlaması deməkdir.
Tər qoxusu normalda qızlarda 8, oğlanlarda 9 yaşından əvvəl hiss edilməməlidir. Əgər bu yaşlardan əvvəl tər qoxusu hiss edirsinizsə, bu normal deyil və erkən yetkinliyin əlaməti ola bilər.
Bu, ailələr üçün bir xəbərdarlıq olmalıdır. Uşaq mütləq Uşaq Endokrinoloqu tərəfindən yoxlanılmalıdır.
Ekən yetkinlik olduğunu necə bilmək olar?
Tər qoxusu olan uşaqlarda erkən yetkinliyin olub-olmadığını bilmək üçün həkim bu yoxlamaları edə bilər:
Fiziki Müayinə: Uşağın çəkisi, boyu yoxlanılır.
Sümük Yaşının Yoxlanılması: Sol əlin rentgeni çəkilərək uşağın sümük yaşı təyin edilir.
Qan və Sidik Analizləri: Cinsiyyət hormonları və tiroid hormonları yoxlanılır.
Ultrasəs Müayinəsi (USM): Lazım gələrsə, böyrəküstü vəzilər və digər daxili orqanlara baxılır.
Uşaqlara tər qoxusu nə üçün vacibdir?
Tər qoxusunun uşaqlarda erkən başlaması onun psixologiyasına pis təsir edə bilər.
Özünə inamsızlıq yarada bilər.
Sosial təcridə (başqalarından uzaqlaşmağa) səbəb ola bilər.
Uşaq məsxərə hədəfi olmaqdan qorxa bilər.
Bu vəziyyət özgüvən əskikliyi, hətta depressiya və həyəcana yol aça bilər.
Buna görə valideynlər uşaqdakı tər qoxusunu anlayışla qarşılamalı və ona dəstək olmalıdırlar.
Bundan da vacibi, əgər tər qoxusu ciddiyə alınmasa və uşaqda erkən yetkinlik varsa, bu, gələcəkdə ciddi risklər yarada bilər. Çünki erkən yetkinlikdə vaxtında diaqnoz və müalicə çox vacibdir.
Əks halda, bu, uşağın boyunun qısa qalması və ya qızlarda erkən aybaşı görmə kimi problemlərə yol aça bilər. Geri dönüşü olmayan problemlərin yaranmaması üçün tər qoxusu olan uşaqlar mütləq Uşaq Endokrinoloqu tərəfindən nəzarətdə saxlanılmalıdır.
Uşaqlarda tər qoxusunu necə azaltmaq olar?
Tər qoxusunu azaltmaq üçün bu addımları ata bilərsiniz:
Mütəmadi Çimmək: Uşaq hər gün çimməlidir. Bu, tər və bakteriyaların yığılmasının qarşısını alır. Sabun və şampun istifadə etmək faydalıdır.
Gigiyena: Xüsusilə qoltuqaltı və ayaq bölgələri təmiz saxlanılmalıdır.
Düzgün Paltar Seçimi: Pambıqlı və yüngül paltarlar tərin buxarlanmasına kömək edir. Sintetik parçalar təri həbs edir və qoxuya səbəb olur. Hər gün təmiz alt paltarı və corab geyinilməlidir.
Bol su içmək: Bol su içmək bədənin təmizlənməsinə kömək edir və tər qoxusunu azalda bilər.
Qidalanma: Həddindən artıq ədviyyatlı, yağlı və ağır yeməklərdən uzaq durmaq qoxunu azalda bilər. Yaşıl tərəvəzlərin çox yeyilməsi də faydalıdır.
Həkimə nə zaman müraciət etməliyik?
Normalda 8-9 yaşından kiçik uşaqlarda tər qoxusu olmur.
Qızlarda 8 yaşından, oğlanlarda isə 9 yaşından əvvəl tər qoxusu hiss edirsinizsə, bu, erkən yetkinlik üçün bir həyəcan siqnalıdır. Bu uşaqlar mütləq Uşaq Endokrinoloqu tərəfindən yoxlanılmalıdır.
Əgər bu yaşlardan kiçik uşaqlarda tər qoxusu ilə yanaşı bu əlamətlər də varsa, vəziyyət daha ciddidir:
Məmə böyüməsi
Qoltuqaltı və qasıq tüklənməsi
Boyun sürətlə uzanması
Sızanaqlar
Saçların yağlanması
Penis/xayaların böyüməsi
Əgər tər qoxusu ciddiyə alınmazsa və erkən yetkinlik yoxlanılmazsa, bu, gələcəkdə uşağın boyunun qısa qalması və ya qızlarda vaxtından əvvəl aybaşı görmə kimi problemlərə yol aça bilər.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.