Zob termini qalxanabənzər vəzin normaldan böyük olması vəziyyətini ifadə edən ümumi bir addır. Bu, vəzin fəaliyyətinin pozulmasının bir göstəricisi ola bilər. Valideynlər üçün uşaqlarda zob xəstəliyinin əlamətləri barədə məlumatlı olmaq, problemin vaxtında aşkarlanması və gələcəkdə yarana biləcək ciddi fəsadların qarşısının alınması baxımından kritik əhəmiyyət daşıyır.
Bu məqalədə uşaqlarda zobun yaranma səbəbləri, əsas simptomları, diaqnostikası və müalicə üsulları haqqında ətraflı məlumat verəcəyik.
Uşaqlarda zob xəstəliyinin səbəbləri və risk faktorları
Uşaqlarda zobun yaranmasının bir neçə səbəbi ola bilər. Bəzən bu, sadə bir qidalanma çatışmazlığından qaynaqlanarkən, bəzən daha mürəkkəb autoimmun proseslərin nəticəsi kimi ortaya çıxır.
Əsas səbəblər aşağıdakılardır:
Yod Çatışmazlığı: Dünya miqyasında zobun ən çox yayılmış səbəbidir. Qalxanabənzər vəz hormon istehsal etmək üçün yoda ehtiyac duyur. Qidalanma rasionunda yod kifayət qədər olmadıqda, vəz daha çox hormon istehsal etmək üçün həddindən artıq işləməyə başlayır və nəticədə böyüyür. Yodlu duzdan istifadə bu problemin qarşısını almaqda effektivdir.
Autoimmun Xəstəliklər: İmmun sisteminin səhvən qalxanabənzər vəzin toxumalarına hücum etməsi nəticəsində yaranır. Uşaqlarda ən çox rast gəlinən iki autoimmun tiroid xəstəliyi bunlardır:
Haşimoto Tiroiditi: Bu xəstəlik zamanı immun sistemi vəzi zədələyir, bu da iltihaba və vəzin böyüməsinə səbəb olur. Zamanla vəzin fəaliyyəti zəifləyir və hipotiroidizm (az hormon ifrazı) yaranır.
Qreyvs Xəstəliyi (Graves’ Disease): Bu vəziyyətdə isə immun sistemi vəzi həddindən artıq stimullaşdıraraq çoxlu hormon ifrazına (hipertiroidizm) səbəb olur. Bu da vəzin böyüməsi ilə nəticələnir.
Anadangəlmə Hipotiroidizm: Bəzi körpələr qalxanabənzər vəz olmadan və ya onun funksiyasının zəif olması ilə doğulur. Bu vəziyyət erkən aşkarlanmazsa, zob və ciddi inkişaf ləngimələrinə səbəb ola bilər.
Tiroid Düyünləri: Qalxanabənzər vəzin daxilində yaranan bərk və ya maye ilə dolu düyünlər də vəzin böyüməsinə səbəb ola bilər. Uşaqlarda düyünlər nadir olsa da, mütləq həkim nəzarəti tələb edir.
Genetik Meyillilik: Ailəsində tiroid xəstəliyi olan uşaqlarda zobun yaranma riski daha yüksəkdir.
Uşaqlarda zob xəstəliyinin əlamətləri
Uşaqlarda zobun əlamətləri vəzin böyüklüyündən, hormon səviyyələrindən və ətraf toxumalara təzyiqindən asılı olaraq dəyişir.
Valideynlərin diqqət etməli olduğu əsas simptomlar bunlardır:
1. Görünən və Fiziki Əlamətlər
Boyunda Şişkinlik: Bu, zobun ən bariz əlamətidir. Boynun ön hissəsində, adətən udqunma zamanı yuxarı-aşağı hərəkət edən bir şişkinlik hiss edilə bilər. Şişkinlik simmetrik və ya yalnız bir tərəfdə ola bilər.
Boğazda Təzyiq Hissi: Böyümüş vəz ətrafdakı strukturlara (qida borusu, nəfəs borusu) təzyiq göstərə bilər. Bu zaman aşağıdakı əlamətlər yaranır:
Udqunmada Çətinlik: Uşaq yemək yeyərkən və ya maye qəbul edərkən çətinlik çəkə bilər.
Nəfəs Darlığı: Xüsusilə uzanarkən və ya fiziki aktivlik zamanı nəfəs almaqda çətinlik yarana bilər.
Boğuq Səs və ya Səs Dəyişikliyi: Səs tellərinə olan təzyiq səbəbindən səs batıq və ya fərqli çıxa bilər.
Səbəbsiz Öskürək: Soyuqdəymə ilə əlaqəli olmayan, quru və davamlı öskürək.
2. Hormonal Dəyişikliklərlə Əlaqəli Əlamətlər
Zob tez-tez tiroid hormonlarının balansının pozulması ilə müşayiət olunur.
Hipotiroidizm (Vəzin Az İşləməsi) ilə Əlaqəli Əlamətlər:
Böyümədə Ləngimə: Uşağın boyu və çəkisi yaşıdlarından geri qala bilər.
Yorğunluq və Süstlük: Uşaq davamlı olaraq yorğun görünür, enerjisi az olur və çox yatmaq istəyir.
Çəki Artımı: Normal qidalanmasına baxmayaraq çəki artımı müşahidə olunur.
Soyuğa Qarşı Həssaslıq: Başqaları üşümədikdə belə, uşaq həmişə üşüyür.
Qəbizlik: Bağırsaq fəaliyyətinin zəifləməsi.
Quru Dəri və Saçlar: Dəri quru və kobud, saçlar isə cansız və tökülməyə meyilli olur.
Diqqət Dağınıqlığı və Məktəb Performansında Zəifləmə: Hormon çatışmazlığı zehni fəaliyyətə mənfi təsir edərək öyrənmə çətinlikləri yaradır.
Depressiv Əhval-ruhiyyə: Uşaqda səbəbsiz kədər, maraqsızlıq və qıcıqlanma halları görülə bilər.
Hipertiroidizm (Vəzin Çox İşləməsi) ilə Əlaqəli Əlamətlər:
Səbəbsiz Çəki İtkisi: İştahın artmasına baxmayaraq uşaq arıqlayır.
Əsəbilik və Narahatlıq: Uşaq həddindən artıq hərəkətli, əsəbi və səbirsiz olur.
Əllərdə Titrəmə: Sakit vəziyyətdə belə əllərdə titrəmə hiss olunur.
Ürək Döyüntülərinin Artması (Taxikardiya): Nəbz sürətli olur, uşaq ürəyinin “çırpındığını” hiss edə bilər.
İstiyə Dözümsüzlük və Çox Tərləmə: Uşaq normal temperaturda belə istidən şikayət edir və çox tərləyir.
İshal: Bağırsaqların sürətli işləməsi.
Yuxu Problemləri: Yatmaqda çətinlik çəkir və ya gecələr tez-tez oyanır.
Gözlərin İrəli Çıxması (Ekzoftalm): Qreyvs xəstəliyində göz almalarının irəli doğru qabarması xarakterik əlamətdir.
Diaqnoz necə qoyulur?
Əgər övladınızda yuxarıda sadalanan əlamətlərdən hər hansı birini müşahidə edirsinizsə, dərhal pediatr və ya uşaq endokrinoloquna müraciət etməlisiniz.
Diaqnoz üçün aşağıdakı müayinələrdən istifadə olunur:
Fiziki Müayinə: Həkim uşağın boyun nahiyəsini əllə yoxlayaraq qalxanabənzər vəzin ölçüsünü, formasını və sərtliyini qiymətləndirir.
Qan Analizləri: Bu, ən vacib diaqnostik addımdır. Qanda TSH (Tiroid Stimullaşdırıcı Hormon), sərbəst T4 və T3 hormonlarının səviyyəsi yoxlanılır. Autoimmun xəstəliklərə şübhə olduqda, tiroid antikorları (Anti-TPO, Anti-TG) da təyin edilir.
Qalxanabənzər Vəzin Ultrasəs Müayinəsi (USM): Bu müayinə vəzin dəqiq ölçülərini, strukturunu və daxilində düyünlərin olub-olmadığını görməyə imkan verir.
İncə İynə Aspirasiya Biopsiyası: USM zamanı şübhəli düyün aşkarlandıqda, həkim düyündən kiçik bir toxuma nümunəsi götürərək onu mikroskop altında araşdırır. Bu prosedur düyünün xoşxassəli və ya bədxassəli olduğunu müəyyən etmək üçündür.
Tez-tez verilən suallar
1. Uşağımın boynunda şişkinlik varsa, bu mütləq zob deməkdirmi?
Xeyr, mütləq deyil. Boyundakı şişkinlik limfa düyünlərinin böyüməsi, infeksiya və ya digər səbəblərdən də yarana bilər. Ancaq hər bir halda, boyunda şişkinlik müşahidə etdikdə mütləq həkimə müraciət etmək lazımdır.
2. Uşaqlarda zob xəstəliyinin müalicəsi ömürlükdürmü?
Bu, zobun yaranma səbəbindən asılıdır. Məsələn, Haşimoto tiroiditi kimi autoimmun xəstəliklər adətən ömürlük hormon əvəzedici müalicə tələb edir. Bəzi müvəqqəti tiroidit növləri isə zamanla düzələ bilər.
3. Yodlu duz istifadəsi uşağımda zob yaranmasının qarşısını tam ala bilərmi?
Yodlu duz yod çatışmazlığından yaranan zobun qarşısını effektiv şəkildə alır, lakin autoimmun xəstəliklər və ya genetik faktorlar kimi digər səbəblərdən yaranan zobu önləyə bilməz.
4. Zob uşağımın zehni inkişafına təsir edə bilərmi?
Bəli. Əgər zob hipotiroidizm (hormon azlığı) ilə əlaqəlidirsə və vaxtında müalicə olunmazsa, bu, uşağın diqqətini, yaddaşını və öyrənmə qabiliyyətini zəiflədərək onun məktəb performansına və ümumi zehni inkişafına mənfi təsir göstərə bilər.
5. Hansı qidalar uşaqlarda qalxanabənzər vəz üçün faydalıdır?
Yodla zəngin qidalar (balıq, dəniz məhsulları, süd, qatıq, yumurta), həmçinin tiroid sağlamlığı üçün vacib olan sink (ət, lobya) və selen (Braziliya qozu, günəbaxan tumu) ilə zəngin qidalar faydalıdır. Balanslı qidalanma vacibdir.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.